UŁ komentuje: Zapomniane słowa - Huncwot

Strona główna » Aktualności Dodano: 2018-08-08

Od wulgaryzmu do elementu uzbrojenia - historia i znaczenia naszego najnowszego zapomnianego słowa są bardzo bogate. Zapraszamy do lektury najnowszego tekstu autorstwa filologów UŁ.

 

Huncwot Sapkowskiego 

Huncwot, hultaj, gagatek, urwis, łobuziak to właściwie wyrazy bliskoznaczne. Jedno z nowszych użyć rzeczownika huncwot w literaturze pięknej znajdujemy w utworze Andrzeja Sapkowskiego „Narrenturm” (2002): „Mówiąc szczerze, wcaleś w moich oczach nie lepszy od takiego, co w tłumie obrzyna kieski albo okrada kurniki. Ot, myślę, jeden z drugim drobny hultaj, mizerny huncwot, któremu udało się skorzystać z okazji.”. Nie jest to jednak częsty wyraz we współczesnej polszczyźnie.
 

Psi kiep

Pochodzi z języka niemieckiego, w którym jest wulgaryzmem – niem. Hundsfott to według objaśnień Aleksandra Brücknera ‘psi kiep’, czyli po łacinie ‘vulva canina’. W znaczeniu zbliżonym do dzisiejszego pojawił się w XVII wieku. Miał wtedy ekspresywny, pejoratywny odcień – oznaczał ‘człowieka bezwartościowego, złego, łajdaka, łobuza, nicponia, szelmę, łotra’. W jednym z XVII-wiecznych pamiętników czytamy: „Żeby cię kto choć jednym słówkiem u nich pospolitym, to jest hundsffot obraził, o to zaraz powinieneś z nim certować i na pojedynek wychodzić”. Przez długi czas – bo aż do XX wieku – rzeczownik ten funkcjonował w różnych postaciach pisownianych, np. hundsfot, hunswot, hutsfot, huncfot, huncfat, huncfut, honcfot. Chwiejność dotycząca zapisu obcych z pochodzenia wyrazów jest zjawiskiem zupełnie normalnym. Możemy ją obserwować również współcześnie, zwłaszcza w odniesieniu do zapożyczeń angielskich.

Huncwot w boju 

Dawniejsze słowniki odnotowały także inne wyrazy należące do rodziny słowotwórczej interesującego nas słowa: huncfocki i huncfoctwo. Oprócz znaczenia podstawowego huncwot miał przez pewien czas drugie, poboczne znaczenie, współcześnie zapomniane. Huncfoty u butów oznaczały skórki na butach, znajdujące się w tyle na pięcie, były to więc wypukłości/gwoździki nad obcasem, które ułatwiały zdejmowanie obuwia, bądź też stanowiły podparcie dla ostróg. Zniknęły tego typu buty, zniknęło więc i to znaczenie. 

Co ciekawe, w staropolszczyźnie hunckop (huckop, hunskop, unskop) oznaczał ‘hełm z zasłoną w kształcie psiego pyska czy też samą zasłonę; psią czapę’ oraz ‘ozdobny łańcuch noszony na szyi’.

Powrót huncwota?

W ostatnich latach można zaobserwować rosnącą popularność tego słowa, o czym świadczy zgłoszenie huncwota do plebiscytu na Młodzieżowe słowo roku 2016. Jak widać, słowa wracają, choć ścieżki do tych powrotów bywają kręte: od nazwy hełmu, poprzez obelżywe wyzwisko i element dawnego obuwia, do trochę fikuśnego, żartobliwego określenia niegrzecznego kompana.

Zapraszamy do zapoznania się z innymi zapomnianymi słowami w naszym cyklu. Nasi eksperci pisali już m.in. o lebiedze i frymuśnym. Niebawem kolejne historie słów!