Z początkiem XX wieku, zaczęto definiować abstrakcyjne myślenie o sztuce. Kierunek ten bardzo szybko zyskał na popularności w środowisku artystycznym, a jego popularność nieprzerwanie trwa do dzisiaj. Współczesny rynek sztuki podpowiada nam, że malarstwo nieprzedstawiające jest aktualnie jednym z bardziej cenionych i pożądanych stylistyk. Grono artystów sięga po ten sposób wypowiedzi, bazując na spontanicznej, często geometrycznej formie konstruowania kompozycji. Duża grupa kolekcjonerów sztuki i domów aukcyjnych posiada natomiast w swoich zbiorach właśnie tę opisywaną - minimalistyczną i wrażeniową sztukę abstrakcji. Dlaczego często nie rozumiemy przedstawień abstrakcjonistów i co zrobić, aby ich sztuka była dla nas bardziej czytelna? W tym artykule odpowiadamy na te pytania.
Początki sztuki abstrakcyjnej
Powszechnie uznaje się, że abstrakcjonizm powstał w 1910 roku dzięki nowoczesnemu i stosunkowo eksperymentalnemu podejściu do malarstwa Wassilego Kandinskiego. Stworzył on tak zwany abstrakcjonizm niegeometryczny, bazujący na niemalże całkowitym wyeliminowaniu elementów, mających bezpośrednie odniesienie do form i kształtów realistycznych, odnoszących się do natury. Za pierwszy obraz abstrakcyjny uważa się dzieło Wassily'ego Kandinsky'ego, „Akwarelę abstrakcyjną”. Ten nurt istniał w plastyce od zawsze, a w zasadzie był to pierwszy przejaw w sztuce. Abstrakcjonistyczną formę plastyczną możemy oglądać na paleolitycznych amuletach, czy w prehistorycznych jaskiniach, takich jak Lascaux i Altamirze. Następnie abstrakcjonizm widoczny był we wszystkich kulturach świata, na przykład w formie ornamentów.
Najważniejsi przedstawiciele abstrakcjonizmu
Roger Bissière, Theo van Doesburg, Lucio Fontana, Sam Francis, Nahum Gabo, Vilmos Huszár, Wassily Kandinsky, Paul Klee, Yves Klein, František Kupka, El Lissitzky, Kazimierz Malewicz, Piet Mondrian, Jackson Pollock, Sophie Taeuber-Arp, Victor Vasarely, Enrico Accatino.
Abstrakcyjny, czyli jaki?
Abstrakcyjny znaczy oderwany, ogólny. W sztuce oznacza „niepodobny do żadnego tworu natury”, dzieło abstrakcjonizmu cechuje się tym, że jest „nieprzedstawiające”, a jego forma ma zależeć tylko od osobowości artysty. Sztuka ta bazuje przede wszystkim na odrzucających figuratywność środkach malarskich, które same w sobie budują kompozycję i konstrukcję obrazu, odchodząc od reprezentacji rzeczywistości i naśladowania natury. Pojęcie „sztuka abstrakcyjna’’ nie było lubiane przez samego Kandynskiego i innych twórców, gdyż niewiele wyjaśnia lub co najmniej wprowadza zamęt. Paryscy abstrakcjoniści próbowali stworzyć nowe określenie – nazywali swoją sztukę art nonfiguratif, co było równoznaczne z określeniem niemieckich malarzy i rzeźbiarzy - gegenstandslose Kunst, czyli sztuka bezprzedmiotowa (cząstki non– i –los w tych wyrażeniach negują występowanie przedmiotu). Słowo „abstrakcyjny” próbowano zastąpić pojęciem „absolutny”. Według Kandynskiego najlepszym określeniem byłoby pojęcie „sztuka realna”, gdyż taka sztuka stawia obok świata zewnętrznego nowy świat sztuki – świat natury duchowej.
Jak analizować abstrakcję?
Częścią naszego problemu z docenianiem sztuki abstrakcyjnej jest to, że oczekujemy natychmiastowego zrozumienia i nie poświęcamy czasu na to, aby ją zaabsorbować i „wchłonąć”. Trzeba cierpliwości, aby dotrzeć do interpretacji, sensu i emocji, związanych z dziełem sztuki abstrakcyjnej. Ruch Slow Art, który jest popularny na całym świecie, zwrócił uwagę na to, że odwiedzający muzea i galerie często zwiedzają ekspozycje bardzo szybko, poświęcając mniej niż dwadzieścia sekund na poszczególne dzieła sztuki, tym samym tracąc wiele z tego, co ma do zaoferowania.
Podczas analizowania dowolnego dzieła sztuki podpowiadamy trzy podstawowe kroki i pytania, które może zadać sobie odbiorca sztuki abstrakcyjnej:
- Co widzisz?
Nazwij, to co widzisz i co jest dla ciebie oczywiste, a następnie doszukuj się innych znaczeń. Zidentyfikuj elementy, które dostrzegasz. Jakie kolory pojawiają się na obrazie? Czy są ciepłe czy zimne? Jakie rodzaje linii są używane? Jakie kształty widzisz? Co możesz powiedzieć o kompozycji? Czy istnieje powtórzenie pewnych elementów?
- Interpretuj.
Przeczytaj tytuł obrazu. Daje on często wgląd w jego znaczenie oraz intencję artysty.
Co obraz/obiekt próbuje przekazać? W jaki sposób rzeczy, które widzisz i opisujesz, przyczyniają się do tego przekazu? Czy przekazuje energię i poczucie spokoju?
- Nie każde dzieło sztuki abstrakcyjnej przemówi do każdej osoby.
Proces tworzenia raczej każdego dzieła sztuki zaczyna się od ludzkiego doświadczenia, impulsu, emocji, uczucia. Aby lepiej zrozumieć sztukę abstrakcyjną, w trzecim kroku proponujemy zadać sobie pytania: czy dzieło w jakikolwiek sposób cię poruszyło? Czy rozumiesz zamiar artysty?
Dzieło sztuki przedstawia wyjątkową rozmowę między artystą, a konkretnym widzem. Odbiorca nie musi znać dogłębnie historii artysty czy genezy dzieła, aby interpretować. W tym właśnie istnieje siła abstrakcjonizmu, że sztuka ta jest bardzo wrażeniowa. Aby lepiej ją zrozumieć, odbiorca może oczywiście zapoznać się nieco z życiorysem artysty i opisem jego ekspozycji, co daje szersze tło znaczeniowe i interpretatywne. Nie stanowi to jednak definitywnego warunku rozumienia sztuki abstrakcyjnej.
Podsumowując - co przedstawia abstrakcja?
Problemy, jakimi zajmują się abstrakcjoniści, zawsze dotyczą treści i formy. Forma stosowana w sztuce abstrakcyjnej może być bardzo różnorodna, jak tego dowodzą dotychczasowe dzieje sztuki. Tym, co wyróżnia sztukę abstrakcyjną od nieabstrakcyjnej, jest brak rozpoznawalnych przedmiotów. W swojej istocie sztuka abstrakcyjna jest najbliższa muzyce: w obu tych dyscyplinach sztuki ilustracja jakiegoś tematu jest budowana nie wprost, a poprzez odwołanie do swoistych środków wyrazu, takich jak rytm, barwa, kontrast, walor, różne wielkości i wiele innych.
Dokładnie te same problemy formalne stoją przed artystami, zajmującymi się sztuką tzw. przedstawiającą, czy figuratywną, są one jednak w pewnym sensie ukryte przed odbiorcą, któremu warstwa ilustracyjna może wydawać się ważniejsza.
Odpowiedź na to, co przedstawia abstrakcja, jest równie trudna, jak na każde pytanie o sens dzieła: w warstwie wizualnej przedstawia to, co widać jako linie, plamy i punkty, które można opisać, zmierzyć i sfotografować – a w warstwie znaczeniowej może mieścić się wszystko. Zarówno emocje, jak i koncepcje filozoficzne, zabawa formą i rozwiązywanie własnych problemów autora, o których nie chce (nie może lub nie potrafi) mówić wprost.
“Abstraction allows man to see with his mind what he cannot see physically with his eyes… Abstract art enables the artist to perceive beyond the tangible, to extract the infinite out of the finite. It is the emancipation of the mind. It is an exploration into unknown areas.” – Arshile Gorky
Interpretacji jest tyle, ilu odbiorców, a każdy ma prawo nałożyć na dzieło dowolną ilość znaczeń. Obecnie każda analiza, jaką jesteśmy w stanie odpowiednio uargumentować, może funkcjonować w mediach. Sprawia to, że wchodzimy w przestrzeń sztuki wolnej, lecz paradoksalnie podatnej na nadinterpretacje. Ale czy nie o takie podejście do artyzmu chodziło abstrakcjonistom?
Autor: Redakcja Auxioner.com